فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 7، شماره 4، زمستان 93 ، شماره پی در پی 26

تصحیح انتقادی دیوان طرزی افشار و سبک شناسی شعر او

صفحه (0 - 0)
میثم حنیفی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده

طرزی افشار از شعرای برجستۀ قرن یازدهم هجری است. شهرت طرزی به جهت بسآمد بالای افعال موسوم به افعال جعلی در دیوان اوست. این موضوع موجب زنده ماندن نام طرزی شده اما از سوی دیگر نام او را با تفنن ادبی قرین کرده و سبب شده تا محققین، کمتر به نقد جدی و بررسی اشعار او بپردازند. با بررسی دقیق شعر طرزی در مییابیم که قصد شاعر فراتر از تفریح و تفنن است و نظام و قاعده مندی دقیق در ساخت مصدرهای جعلی و رسمیت بخشیدن به این ویژگی در نزدیک به تمام اشعار (اعم از نعت و مدح و تغزل و تفنن و وصف حال) ما را با شاعری هوشمند مواجه میکند که تلاش دارد راهی نو در ارائۀ مضامین شعری و نیز گسترش ساختاری زبان فارسی بیابد.

در این مقاله پس از تبیین لزوم تصحیح انتقادی دیوان طرزی و بازنمایی نمونه هایی از تصحیفات راه یافته به دیوان چاپ شده در سال 1309 (و تجدید چاپ شده در سال 1338)، مهمترین ویژگیهای سبکی شعر طرزی در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. در بخش ویژگیهای زبانی پس از تبیین نوعی افراط در ساخت بعضی از افعال، به نمونه هایی از افعال جعلیِ به کار رفته در دیوان اشاره شده که به افعال جعلیِ مرسوم در زبان معیار بسیار نزدیکند و قابلیت ورود به زبان معیار را دارند. در بخش ویژگیهای فکری به موضوعات تکرار شونده از قبیل عشق، مدح ائمۀ اطهار (ع)، انتظار منجی، مدح صفویان، اندرز و مبارزۀ جدی شاعر با غلیان و تنباکو و بنگ و شراب اشاره شده است. در بخش ویژگیهای ادبی ابتدا امکان ویژه شاعر در ساختن ایهام با ذکر چند نمونه تبیین شده و سپس از انواع ایهام و دیگر آرایه های بدیعی و بیانی نمونه هایی آمده است.

کلمات کلیدی
طرزی افشار , تصحیح انتقادی , سبک شناسی , افعال جعلی , ایهام